1. Günah işleyince ümidin azalması amele güvenmenin alàmetlerindendir.
Açıklama: İnsanlar Allah’a güvenip, O’nun rahmetine sığınanlar ve ameline güvenenler olmak üzere iki kısımdır.
İbadeti ne kadar çok olursa olsun kişi ameline güvenmemeli, kurtuluşun ancak ve ancak Allah’ın (c.c) fazl ve ihsanında olduğunu bilmelidir.
Efendimiz (s.a.v),
“İyi biliniz ki, hiç biriniz ameli sayesinde cennete giremeyecektir” buyurmuştur. Ashab-ı Kirâm,
“Sen de mi yâ Resûlallah, diye sorunca,
“Allah (c.c) beni rahmetine garketmedikçe ben de (amelimle cenneti hak edemem)” buyurmuştur.1
Müslüman her halinde Allah’ın (c.c) rahmetine güvenmelidir. Şayet günah işlediğinde Allah’tan (c.c) ümidi azalıyorsa, günah işlemediği zaman amelini görüyor ve ona güveniyor demektir.
Hikem-i Ataiyye
ATÂULLAH İSKENDERÎ k.s
2. Allah (c.c) seni sebeplere muhtaç bırakmışken o sebeplerden soyutlanmayı istemen gizli şehvetlerdendir.
Açıklama: Allah (c.c) bir insanı dünya için çalışmak zorunda bırakmışsa o kişi hayatını sürdürebilmek ve ailesinin geçimini sağlayabilmek için gereken sebeplere yapışmak ve bir meslekte uğraşmak zorundadır.
Allah (c.c) seni sebeplere muhtaç bıraktığı halde o sebeplere yapışmayıp tecridi (çalışmaktan soyutlanmayı) talep etmen doğru değildir. Bunun altında gizli nefsanî istekler yatmaktadır.
Oysa sana gereken; sebeplerin seni bırakmasını beklemektir. Sebepler seni bıraksın, sen sebepleri değil…
• Allah (c.c) önüne tecridi (sebeplerden soyutlanmayı) koymuşken sebepleri istemen ise yüce himmetten aşağı düşmektir. ( Önünde numara yer almayan Hikmet, önceki Hikmet’in devamıdır. (yay. Nota)]
Açıklama: Allah (c.c) insanın önünden sebepleri kaldırmışsa, o insanın sebepleri arzulaması Allah’ın (c.c) ona verdiği büyük bir nimeti ziyan etmesi, büyük fırsatları düşük niyeti sebebiyle kaçırmasıdır.
Allah (c.c) seni dünyaya çalışmaya muhtaç bırakmamışsa sen dünyaya çalışma. Çünkü bu tecrit Allah’a ibadet edebilmen için O’nun sana sunduğu büyük bir fırsattır. Yüce fırsatı düşük himmetle harcama.
3. En yüce himmetler bile kader surlarını yaramaz
Açıklama: Arif bir zat bir şeyi çok ister ve himmetini güçlü tutarsa Allah (c.c) onu kırmaz ve kudretiyle o şeyi yaratır. İsteğinin yerine gelmesi Allah’ın (c.c) izni ve iradesiyledir. Fakat ârifin himmeti ne kadar kuvvetli olursa olsun kesinleştirilmiş ve değiştirilemez olan kaderde yazıları şeyi değiştiremez.2
İsteği yerine gelmese de ârif edebini yitirmez, üzüntü duymaz. Hatta çoğu kere kendisinin isteğe değil de Allah’ın (c.c) kaderi cereyan ettiği için sevinç bile duyabilir.
Ali b. Vefa (k.s),
“Biz bir şey isteyip, elde ettiğimiz zaman bir kere, edemediğimizde ise on kere seviniyoruz’ demiştir.
